Mazury

Kraina Wielkich Jezior

Jeziora na szlaku są bardzo różne: jedne rozległe i szerokie, inne wąskie. Łączą je naturalne cieśniny oraz sztuczne kanały i śluzy. Najbardziej rozległe akweny to Śniardwy, największe jezioro Polski, oraz kompleks połączonych sześciu jezior: Mamry Północne (Właściwe), Kirsajty, Święcajty, Dargin, Dobskie i Kisajno. Jezioro Śniardwy, nieogarnione i niebezpieczne w czasie porywistego wiatru i burz, słynie z dzikich brzegów i kamienistych płycizn. Położony w północnej części pomiędzy Węgorzewem a Giżyckiem zespół jezior niekiedy określanych mianem Mamrów słynie z licznych dużych wysp, które na jeziorze Kisajno niedaleko Giżycka tworzą cały archipelag.

Giżycko

To duże miasto, ośrodek żeglarski i centrum turystyczne uważane za jedną ze stolic Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Przedmieścia leżą nad kanałami i brzegami jezior Tajty i Kisajno, centrum zaś nad brzegiem Niegocina. Giżycko jest jednym z głównych portów żeglarskich na Szlaku Wielkich Jezior. W 2. połowie XIX w. Giżycko rozpoczęło karierę turystyczną, gdy na Wielkich Jeziorach połączonych systemem kanałów zaczęły kursować wycieczkowe statki parowe, a miasto otrzymało połączenie kolejowe z Królewcem. Brzegi Kanału Łuczańskiego (Giżyckiego) spina drogowy most obrotowy wybudowany w 1862 r., zabytek inżynierii drogowej. Warto tu poczekać na większą jednostkę pływającą, żeby zobaczyć, jak jego ruchome przęsło z odcinkiem jezdni obraca się i otwiera drogę wodną.

Mikołajki

To jeden z największych ośrodków turystycznych na Mazurach. Miasto leży nad Jeziorem Mikołajskim w jednym z najpiękniejszych rejonów Mazur w sąsiedztwie lasów Mazurskiego Parku Krajobrazowego i brzegów jeziora Śniardwy. Brzegi tego największego polskiego słodkowodnego akwenu leżą w odległości niespełna 5 km od centrum Mikołajek. Takie usytuowanie oraz zespolenie siecią kanałów mazurskich z innymi jeziorami spowodowało, że Mikołajki stały się jednym z największych ośrodków żeglarskich w Polsce. Swój urok Mikołajki zawdzięczają nie tylko położeniu nad brzegiem jeziora, ale również zachowanej przedwojennej zabudowie z malowniczym rynkiem i fontanną z figurką Króla Sielaw, bohatera mazurskich legend. Z dawnymi budynkami komponuje się stylowa, nowoczesna dzielnica portowa, której architektura nawiązuje do mazurskich tradycji budownictwa ryglowego.

Mazurski Park Krajobrazowy

To jeden z najmniej zmienionych krajobrazowo i przyrodniczo obszarów na Mazurach. Niezwykłe jest to, że ze wszystkich stron otaczają to królestwo jezior i dzikich lasów popularne miejscowości wypoczynkowe: Mrągowo, Mikołajki i Ruciane-Nida. W granicach parku leży także jezioro Śniardwy oraz ponad sześćdziesiąt innych jezior. Wody otoczone są gęstymi lasami Puszczy Piskiej, pozostałości prastarych lasów Puszczy Galindzkiej, kiedyś zajmujących olbrzymie obszary na północ od doliny Narwi.

Ełk

To największe miasto wschodniej części Mazur, centrum gospodarcze i kulturalne nad brzegami Jeziora Ełckiego. Zalążkiem miasta był zamek zbudowany przez Krzyżaków na przełomie XIV i XV w. na wyspie Jeziora Ełckiego. Od połowy XIX w. miasto jest również ważnym ośrodkiem kulturalnym Mazur. Powstały tu wówczas polskie stowarzyszenia, wydawano też książki i czasopisma. Pośród świeckiej zabudowy centrum wznoszą się kościoły: Serca Jezusowego oraz katedra św. Wojciecha i Przemienienia Pańskiego. Do największych i turystycznie zagospodarowanych akwenów należą duże jeziora: Rajgrodzkie na południowy wschód od miasta i Łaśmiady po przeciwległej stronie. Również mniejsze jeziora wokół – Gruglin, Sawinda Wielka czy Wydmińskie i Szóstak – są interesującymi przystaniami dla turystów. Oprócz jezior region słynie z dwóch pięknych szlaków kajakowych prowadzących rzekami Ełk i Lega. Oba szlaki prowadzą dalej ku Biebrzy i do Biebrzańskiego Parku Narodowego.

Iława

Uważane za stolicę Pojezierza Iławskiego miasto leży na południowym krańcu rynny Jezioraka, najdłuższego jeziora w Polsce i największego na Pojezierzu Iławskim. Nad jego miejskimi brzegami zlokalizowane są: port Związku Gmin Jeziorak, przystanie jachtowe, Ośrodek Badawczy Wydziału Oceanotechniki i Okrętownictwa Politechniki Gdańskiej i Międzyszkolny Ośrodek Sportowy. W Iławie znajduje się też kilka mniejszych akwenów, między innymi dwa rozlewiska w biegu rzeki Iławki. Na południowy zachód od miasta usytuowane jest duże, ale na znacznym obszarze zarośnięte jezioro Karaś, objęte ochroną rezerwatową. Zarośla, przybrzeżne mokradła i trzcinowiska są terenem gniazdowania wielu gatunków ptaków.

Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego

Został utworzony dla ochrony krajobrazu najpiękniejszego i najbardziej urozmaiconego rejonu pojezierza. Obejmuje swoimi granicami cały akwen Jezioraka oraz jego otoczenie z lasami i kilkunastoma mniejszymi jeziorami. Poza wsiami nad Jeziorakiem teren parku to bezludny obszar lasów, gdzie rządzi przyroda. Urozmaicone wzniesieniami i dolinami, często trudno dostępne tereny leśne to królestwo roślin i zwierząt. Najpiękniejsze i najdziksze obszary obejmują rezerwaty. Największym jest jezioro Gaudy w północno–zachodniej części parku obejmujące ponad 300 ha wód, torfowisk, grzęzawisk i lasów, gdzie żyją, gniazdują i żerują dziesiątki gatunków ptaków i innej zwierzyny związanej ze środowiskiem wodnym. Z kolei w rezerwacie Jasne, chroniącym zbiorowiska nadbrzeżnych lasów i torfowisk, ewenementem są kryształowe, w dosłownym znaczeniu, wody Jeziora Jasnego, o przejrzystości sięgającej do 15 m, co jest niezwykle rzadkim zjawiskiem.