Chorwacja

Zagrzeb

Licząca niespełna 800 000 mieszkańców stolica Chorwacji jest dynamicznym miastem o pięknej architekturze, pełnym parków i skwerów, szczycącym się bogactwem muzeów i pięknie zachowaną starówką. Mimo że wielu turystów udaje się nad morze, pobyt w Chorwacji bez odwiedzenia choćby na krótko Zagrzebia nie może być uznawany za kompletny.

Istria

Istria jest trójkątnym skrawkiem lądu, wcinającym się w wody Adriatyku w pobliżu granicy ze Słowenią. Uroczy półwysep zachował swą regionalną tożsamość i oferuje turystom zarówno zacienione leśne szlaki, jak i słoneczne nadmorskie plaże.

Rijeka

Rijeka, najruchliwszy port Chorwacji i miejsce najokazalszego karnawału, spektakularnej imprezy w Europie stawianej zaraz po słynnym karnawale weneckim. W Rijece zatrzymuje się stosunkowo niewielu turystów, chociaż jako główny port promowy jest punktem tranzytowym dla wielu gości udających się na wyspy Dalmacji. Szkoda, bo Rijeka jest atrakcyjnym miastem z wieloma wspaniałymi zabytkami.

Północna Dalmacja

Rozciąga się na południe od zatoki Kvarner i obejmuje jeden z najważniejszych historycznych ośrodków kraju – Zadar – a także parki narodowe położone zarówno na stałym lądzie, jak i na wyspach. Region słynie ze światowej klasy zabytków architektury, zwłaszcza katedry w Szybeniku. Mimo atrakcyjności ten fragment Dalmacji cudzoziemcy odwiedzają rzadziej niż środkową i południową część regionu.

Środkowa Dalmacja

Na tym obszarze leżą najwspanialsze zabytkowe miejscowości, jak np. Split – nadmorska posiadłość rzymskiego imperatora Dioklecjana, zamieszkana od 1700 lat. Są niespotykanie piękne wyspy, doskonałe szlaki piesze, tętniące życiem miasta i miasteczka. Dwie najpopularniejsze wyspy leżą na południe od Splitu, jedna bliżej, druga dalej od wybrzeża. To Brač i Hvar. Na tej pierwszej rozciąga się Zlatni rat – plaża uznana za symbol Chorwacji. Wydłużony cypel złotego piasku i drobnych otoczaków wcina się w morze niedaleko miejscowości Bol. Mniej więcej równolegle do Brač – ale na południe – leży wydłużona wyspa Hvar słynąca ze wspaniałych, zabytkowych miasteczek, w tym jednego o tej samej nazwie, wpisanego przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa. Innym powodem do sławy są lawendowe zagony i zda się nigdy nieprzesłonięte chmurami słońce, którego tu więcej niż w jakimkolwiek innym zakątku Adriatyku.

Park Narodowy Jezior Plitwickich

Jest jedną z tych chorwackich atrakcji, które według UNESCO zasługują na miejsce na Liście Światowego Dziedzictwa, i które są obowiązkowym punktem programu każdego pobytu w rejonie. Olśniewający, wodny pejzaż powstawał przez tysiące lat – tyle potrzeba było do ukształtowania trawertynowych progów, z których spada woda. Rozpuszczony w niej węglan wapnia krystalizował na mchach, porostach i glonach, okrywając je coraz pokaźniejszą warstwą. Między jeziorami, przez tereny leśne, wytyczono sieć meandrujących ścieżek, które – podobnie jak łodzie czy kolejka – wiodą turystów do najpiękniejszy miejsc parku. Kaskady podziwia się z bliska dzięki drewnianym kładkom i pomostom.

Dubrownik

To bodaj najbardziej znane chorwackie miasto wciąż robi olbrzymie wrażenie. W obrębie wspaniałych średniowiecznych murów obronnych wprost roi się od turystycznych ciekawostek. Bogactwo zabytków i dobiegających dźwięków wypełnią do cna niejeden urlop. A są jeszcze tereny poza fortyfikacjami, z ciekawostkami w rodzaju miejsc odbywania kwarantanny (lazareti), także na górze Srđ.

Starówka Dubrownika zajmuje skalisty przylądek ze wszystkich stron otoczony potężnym murem obronnym, zda się nie do sforsowania. Osią rozciągniętego w jego obrębie Starego Miasta jest Stradun – szeroka, elegancka arteria, z której prostopadle wybiegają ulice i uliczki. Niemal wszystkie najważniejsze dubrownickie zabytki – a jest ich mnóstwo: od kościołów poczynając, a na muzeach i pałacach kończąc – znajdują się w obrębie fortyfikacji. Wschodnią jej część zajmuje stary port. Na wschód od Starego Miasta zlokalizowano luksusowe kwartały Ploče, na zachód – dzielnice: Lapad, Babin Kuk i Gruž. Nad przylądkiem góruje pokaźne wzniesienie: Srđ.

Wstęga fortyfikacji

Średniowiecza wstęga fortyfikacji należy do najlepiej zachowanych w Europie i jest jednym z bardziej znanych symboli Chorwacji. Mury mają ok. 2 km długości, miejscami do 25 m wysokości i 6 grubości. Sterczy z nich co najmniej 12 baszt kwadratowych i 3 okrągłe. Są też 2 baszty narożne, 5 bastionów i pokaźna forteca.

Drugi, zewnętrzny mur obronny odgradza tylko od strony lądu. Jest niższy, ale wyposażony aż w 10 półokrągłych bastionów; na zapleczu, między jednym a drugim murem kiedyś znajdowała się fosa.

Kraj ma do zaoferowania wiele atrakcyjnych produktów, w tym lokalne artykuły spożywcze w rodzaju oliwy, wina. rakiji, trufli, serów, pršutu, oliwek czy sardynek, a także naturalne kosmetyki i chałupniczo wytwarzane mydła. Dość powszechnie oferuje się biżuterię ze świecidełkami z Murano oraz drobiazgi inspirowane motywami ludowymi. Warte kupna są przede wszytskim: čipka, czyli nadzwyczajne koronki z Pag (zob. s. 179) oraz piękne hafty z Konavle (na pd.-wsch. od Dubrownika). Tradycyjnym upominkiem w wyspy Hvar są saszetki wypełnione lawendą, z Zagrzebia zaś – licitarsko srce (barwne dekoracje ze stylizowanych serc) albo šestinski kišobrani (miniaturowe parasolki). Na ulicznych straganach i w galeriach oferuje się wybór prac artystycznych: od sztychów i rysunków (już w cenie kilku dolarów) po dzieła wybitnych twórców chorwackich, wyceniane na tysiące dolarów.

Mówiąc o kuchni chorwackiej, większość ludzi myśli o rybach z rusztu i ośmiornicach. To trafne skojarzenie, ale na chorwackim stole oprócz owoców morza można znaleźć znacznie więcej smakołyków, wśród których są wyborne potrawy regionalne.

Chorwacja oferuje naprawdę wyśmienite potrawy i wina. Charakterystyczna kuchnia chorwacka (czy raczej kuchnie, bo jest sporo odmian regionalnych) na wybrzeżu wykazuje lekkie wpływy śródziemnomorskie i włoskie, a w prowincjach północnych narzucają się wyraźniejsze skojarzenia z kulinarną tradycją austriacką i węgierską. Wiele dań kuchni chorwackiej pojawia się oczywiście także na stołach sąsiadującej z nią Serbii oraz Bośni, ale w przeważającej większości potrawy są charakterystyczne.

Ryby w Chorwacji

Do najczęściej spotykanych ryb w menu nadmorskim należą cefal (cipal), barwena (arbun), morszczuk (oslić), dorada (orada), piotrosz (kovač), makrela (skuša lub lokarda) i węgorz (jegulja). Oprócz ryb jada się ośmiornice (hobotnica), a także mątwy (lignje), mule (dagnje) i ostrygi (kamenice). W głębi lądu słodkie wody dostarczają pstrągów (pastrva) i karpi (šaran).

Ryby są zwykle gotowane (kuhano), z rusztu (na žaru), smażone (prženo) lub pieczone (pečeno) i często podawane z dodatkiem mieszanki świeżo siekanej natki pietruszki, czosnku i oliwy.

Popularne wśród mięs

Chorwaci jedzą dużo mięsa. Jagnięcina (janjetina) cieszy się niezmienne popularnością w całym kraju, tradycyjne pieczona na rożnie z obfitym dodatkiem rozmarynu i czosnku lub podawana ispod peke. Za najlepsze mięso jagnięce uchodzi to z wyspy Pag, gdzie w diecie zwierząt pojawia się wiele ziół, a mniej trawy występującej rzadko w tym raczej jałowym krajobrazie. Podobno zioła nadają mięsu aromat, podobnie jak słona bryza wiejąca nad wyspą.

Dziczyzna jest popularna, zwłaszcza w górskim rejonie Gorskiego Kotaru i na innych wyżynach.

Warzywne przysmaki

Dwa smaczne dania z pieczonych warzyw to zeljanica (ciasto filo ze szpinakiem, twarogiem i śmietaną) oraz bučnica (z dynią lub kabaczkiem). Owoce i warzywa w menu zmieniają się sezonowo i pochodzą z miejscowych upraw. Tradycyjnymi dodatkami do dań z owoców morza są gotowane ziemniaki (krumpir) z botwiną (blitva). Czasem blitvę zastępuje kapusta (kupus), która także dobrze komponuje się z całością, i oczywiście powszechnie dostępne są niezastąpione frytki (pomfrits). W menu są grzyby (glijve), od trufli po borowiki (po chorwacku vrganj), w sezonie sterty grzybów oferowane są na targowiskach.

Napoje

Kawa (kava) jest czymś w rodzaju narodowego napoju, a jej picie – rytuałem. W końcu jaki może być lepszy sposób spędzania czasu w tylu kawiarniach na otwartym powietrzu na pięknych średniowiecznych rynkach skąpanych w blasku słońca?

Lokalne piwa to powszechnie dostępne karlovačko (z browaru w Karlovacu) i ožujsko (z Zagrzebia), a także tomislav (ciemne piwo z Zagrzebia) oraz mniej rozpowszechnione, ale wyśmienite welebitsko pivo (warzone w Gospiciu za pasmem Welebit). Niektórzy cenią też piwo z mikrobrowaru Ličanka w Donje Pazarište.

Wino jest dostępne prawie w każdym sklepiku. Innym napojem, który często można spotkać, jest rakija, mocna lokalna wódka występująca w różnych odmianach.

Jedzenie, zwłaszcza gotowanie w domu, stanowi ważny składnik chorwackiego życia. Kto szuka taniego posiłku, znajdzie wszędzie pizzę, która zwykle jest znakomita, na cienkim chrupiącym cieście i z wieloma dodatkami do wyboru. Także dania z makaronu są powszechnie oferowane.

Chorwacja, kraj stromych skalistych wzniesień i słońca, jest wytwórcą wielu rodzajów wina, wśród których są znakomite gatunki. W ostatnich latach pojawiło się wiele ekskluzywnych win i winnic; niektóre są znakomite, choć czasami drogie w porównaniu z oferowanymi za taką samą cenę winami w Europie Zachodniej.